Thực phẩm chức năng: Thế giới hiểu, Việt Nam lúng túng

Dưỡng chất được cung cấp cho cơ thể thông qua thực phẩm chưa chắc đã là đủ. Đối với từng cá nhân, lượng hoạt chất và vi chất mà chúng ta cần là không giống nhau, và đôi khi chỉ hấp thụ qua đường ăn uống là không đủ. Các chuyên gia về dinh dưỡng đều khuyên sử dụng thêm thực phẩm chức năng để bổ sung vào các chế độ ăn thường ngày.

Tiến sĩ tại Đại học Y khoa Naturopathic Canada NavNirat Nibber khẳng định tầm quan trọng của thực phẩm chức năng trong chế độ ăn uống hiện đại. Bà giải thích rằng: “Thực phẩm chức năng bổ sung rất nhiều hợp chất cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rằng mục đích của những thực phẩm này là giúp cơ thể khỏe mạnh và có sức đề kháng tốt để phòng chống bệnh tật. Mặc dù các chất dinh dưỡng có thể được bổ sung khi có một chế độ ăn lành mạnh, không phải ai cũng có thể đảm bảo được rằng mình ăn uống đầy đủ lượng chất cho cơ thể.”

Càng ngày càng có nhiều người biết đến và sử dụng của thực phẩm chức năng thế nhưng chúng ta vẫn chưa hoàn toàn hiểu hết về loại dược phẩm này. Liệu thực phẩm chức năng có tốt đến vậy? Vitaa xin đưa những thông tin cần biết về thực phẩm chức năng để các bạn hiểu rõ hơn.

Thực phẩm chức năng là loại sản phẩm chứa các hoạt chất, vi chất cần thiết cho cơ thể bao gồm: vitamin, khoáng chất, thảo mộc, các amino axit và được bào chế từ các nguyên liệu tự nhiên với liều lượng phù hợp. Thực phẩm chức năng có thể có nhiều loại hình: bột hòa tan, viên nang, viên nén, viên con nhộng và dạng chất lỏng. Thực phẩm chức năng có tác dụng lan tỏa và lâu dài, chậm mà chắc nên khó có thể nhìn thấy kết quả ngay.

Thực phẩm chức năng dễ bị cho rằng có tác dụng giống như thuốc, nhưng hai loại dược phẩm này rất khác nhau. Điểm khác biệt lớn nhất đó chính là khả năng điều trị bệnh. Trong khi thuốc có khả năng điều trị, làm giảm và ngăn ngừa các chứng bệnh thì thực phẩm chức năng không làm được điều đó. Vai trò của thực phẩm chức năng là hỗ trợ xây dựng sức khỏe cho chúng ta, để chúng ta có đủ khả năng đề kháng bệnh tật. Một điểm khác biệt nữa là thuốc cần được kiểm duyệt và kiểm tra qua quá trình được giám sát nghiêm ngặt còn thực phẩm chức năng thì không. Để có mặt trên thị trường, thuốc cần được đăng ký qua cơ quan pháp lý riêng và được kiểm tra độc tính kỹ càng nhằm đảm bảo độ an toàn đối với người sử dụng. Đến khi được xuất ra thị trường, thuốc có chỉ định, chống chỉ định và liều dùng được ghi chi tiết nhằm hạn chế tác dụng phụ. Thực phẩm chức năng với các thành phần từ thảo mộc thì không cần trải qua giai đoạn này và thường không xuất hiện phản ứng đối với người dùng.

Thực phẩm chức năng có tác dụng gì không?

Chứa những hoạt chất và vi chất cực kỳ cần thiết, thực phẩm chức năng giúp nâng cao thể trạng và sức đề kháng của con người. 

Một chế độ ăn cân bằng và khoa học không chắc chắn sẽ đem lại cho bạn đầy đủ những chất mà cơ thể chúng ta cần. Cho dù chúng ta ăn đúng lượng thực phẩm được cho rằng là đủ thì những hoạt chất cần thiết cũng vẫn không được hấp thụ hoàn toàn. Trên thực tế, tùy vào thể trạng và môi trường sống khác nhau mà sự hấp thụ các chất dinh dưỡng của mỗi người là khác nhau. Còn chưa kể đến một thực trạng rằng thực phẩm thời nay đã không còn được đầy đủ dưỡng chất, thậm chí mang theo độc tố từ phương pháp trồng sử dụng chất hóa học. Mặt khác, một số chất mà cơ thể không thể tự tổng hợp được cũng sẽ phụ thuộc hoàn toàn từ nguồn cung cấp bên ngoài. Trong khi đó, thực phẩm chức năng được bào chế theo tiêu chuẩn sẽ bổ sung những dưỡng chất thiếu hụt đó. Cùng với việc sản xuất thực phẩm chức năng trong các dạng thuốc khác nhau; bột hòa tan, viên nang, viên nén, viên con nhộng và dạng chất lỏng; các chất được hấp thụ tốt hơn so với việc thông qua thực phẩm thông thường. Từ đó nhanh chóng bổ sung những hoạt chất và vi chất với một liều lượng phù hợp với nhu cầu của cơ thể.

Thực phẩm chức năng được nghiên cứu và bào chế với tỉ lệ chuẩn xác, đảm bảo cung cấp các hoạt chất và vi chất đúng với liều lượng cơ thể cần. Đối với từng thể trạng khác nhau mà mỗi chúng ta đều cần được bổ sung chất với lượng khác nhau. Đối với nhóm tuổi vị thành niên, các em nhỏ cần rất nhiều các hoạt chất và vi chất bổ sung cho quá trình phát triển nhảy vọt. Cơ thể lúc này luôn có cảm giác đói và thường sẽ bị co rút do thiếu hụt một số chất như canxi. Thực phẩm chức năng chứa canxi được khuyên dùng cho các em vào lúc này. Đối với phụ nữ tiền mãn kinh, thay đổi của cơ thể dẫn đến sự thiếu hụt nội tiết tố, khiến quá trình lão hóa diễn ra nhanh, cảm xúc thay đổi thất thường. Vì vậy, phụ nữ tiền mãn kinh thường được khuyên bổ sung thêm nội tiết tố nữ bằng thực phẩm chức năng để làm giảm sự ảnh hưởng từ thời kỳ tiền mãn kinh. Dù được khuyên dùng, những những chất bổ sung đó đều cần có liều lượng để phát huy tác dụng tốt nhất. Nạp dưỡng chất từ thực phẩm thông thường thường khó kiểm soát liều lượng hơn. Sử dụng thực phẩm chức năng theo đúng hướng dẫn giúp chúng ta kiểm soát được liều lượng hấp thụ đó.

Bên cạnh đó, cùng với sự quan tâm đối với các chế độ ăn kiêng, nhiều loại thực phẩm đã nằm trong danh sách không đúng tới. Điều đó dẫn tới việc thiếu hụt một số chất quan trọng cho cơ thể. Điều này thường thấy ở chế độ ăn chay toàn phần. Người ăn chay toàn phần thường thiếu hụt đạm và protein từ trứng, thịt và cá. Protein giúp cho cơ thể tạo năng lượng và tái tạo cơ. Người thiếu hụt chất thường gầy và thiếu năng lượng, khó xây dựng cơ bắp. Để đảm bảo chế độ ăn chay đúng với nguyên tắc thì chúng ta có thể sử dụng thực phẩm chức năng để thay thế cho thịt, cá, trứng, sữa. Thực phẩm chức năng không chứa năng lượng mà chỉ bổ sung những hoạt chất, vi chất cụ thể. Do đó, dược phẩm này cũng tốt được khuyên dùng với những người đang trong chế độ ăn kiêng giảm cân.

Thực phẩm chức năng không thể làm được điều gì?

Như đã được khuyến cáo rất nhiều trên các phương tiện truyền thông, thực phẩm chức năng không phải là thuốc, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Thực phẩm chức năng do trước đó được quảng cáo là có khả năng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh nên thường bị hiểu nhầm rằng uống thực phẩm chức năng có thể chữa bệnh. Nhiều người đã sử dụng thực phẩm thức năng thay cho thuốc vì tin rằng thực phẩm chức năng lành tính hơn trong khi vẫn có thể chữa bệnh. Điều đó hoàn toàn không đúng. Thực phẩm chức năng chỉ có thành phần hoạt chất và vi chất giúp bổ sung sự thiếu hụt chất cho cơ thể. Từ đó nâng cao sức đề kháng. Chứ không chứa thành phần điều trị bệnh. Vì vậy không thể sử dụng thay cho thuốc. 

Thực phẩm chức năng cũng hay bị hiểu nhầm rằng không hề có tác dụng. Vì chứa các thành phần bổ sung với liều lượng nhỏ nhất định, tác dụng của thực phẩm chức năng thường chậm và khó thể nhận thấy thông qua mắt thường. Đối với những người thiếu hụt chất quá lâu, để nâng cao thể trạng cần phối hợp uống thực phẩm chức năng với chế độ ăn thông thường và kiên trì tập luyện. Kết quả có thể đến sau thời gian dài lên tới đơn vị năm. Đối với những người đã đầy đủ hoạt chất mà vẫn uống thực phẩm chức năng để bổ sung thì sẽ không nhận thấy tác dụng do cơ thể không còn nhu cầu nạp chất nữa. Nếu tiếp tục uống không có định hướng, việc bổ sung chất còn mang tới tác dụng ngược.

Thực phẩm chức năng cũng không thể thay thế thực phẩm thông thường. Thực phẩm là nguồn nạp dinh dưỡng tự nhiên của cơ thể. Thực phẩm chức năng chỉ cung cấp một số hoạt chất đã được nghiên cứu cần phải bổ sung cho cơ thể trong một số giai đoạn nhất định hoặc những hoạt chất được xác nhận rằng thường xuyên thiếu hụt. Vì vậy, chúng ta vẫn cần ăn uống điều độ để có cơ thể khỏe mạnh.

Thực phẩm chức năng hoàn toàn lành tính không?

Nhiều loại thực phẩm chức năng hoàn toàn không vô hại như chúng ta vẫn nghĩ. Những dược phẩm này có một số tác dụng phụ, gây nên phản ứng mạnh của cơ thể. 

Thực phẩm chức năng thực sự nguy hiểm khi được sử dụng thay cho thuốc, hoặc dùng kết hợp quá nhiều loại cùng một lúc. Một số loại thực phẩm chức năng còn làm tăng tốc độ máu chảy, nếu như các bạn uống trước hoặc sau khi phẫu thuật, có thể ảnh hưởng tới việc gây mê. Thực phẩm chức năng còn có thể ảnh hướng tới một số loại thuốc nhất định làm giảm tác dụng của thuốc. Các chuyên gia đã đưa ra khuyến cáo về việc sử dụng thực phẩm chức năng có vitamin C hoặc vitamin E có thể sẽ gây ảnh hưởng tới các liệu pháp điều trị ung thư. Đôi khi thực phẩm chức năng không chỉ làm giảm tác dụng của phương pháp điều trị mà còn làm bệnh diễn biến nhanh hơn.